روزنامه فكاهي آذربايجان، ملانصرالدين ايران

عبدالحسین ناهیدی آذر

سال 1325 ه.ق (1907 ميلادي) براي فعاليت‌هاي آزاد مطبوعات در ايران سالي بي‌همتا و پربار بود. چراكه مشروطه‌طلبان به پيروزي رسيده بودند شاخ غول استبداد شكسته بود و وزارت انطباعات و بهمراه آن سانسور و اختناق مطبوعاتي نابود شده بودند. شورانگيزترين مطالب، صفحات روزنامه‌ها را پر كرده بودند. استبداد و ارتجاع به وسيله روزنامه‌نگاران مبارز و انقلابيون بي پروا افشا مي‌شدند. «در اين سال ژورناليزم ايران توانست بيشترين آگاهي و روشنگري را به ميان توده‌هاي مردم ببرد و جنبش ملي و عدالت‌طلبانه را در سراسر ايرن گسترش دهد و آزادي و دموكراسي را به عنوان عوامل مهم رشد و تعالي جامعه و كشور، با بياني ساده و نثري روان براي ملت از خواب برخاسته ايران تشريح كند.
سالي كه جدال سانسور و آزادي، استبداد و مردم‌سالاري، ارتجاع و نوگرايي، تاريك‌انديشي و روشنفكري هم چون جدال نور و ظلمت با شدت ادامه يافت.»(2)
يكي از روزنامه‌هاي نوبنياد سال 1325 ه.ق تبريز روزنامه فكاهي و مصور آذربايجان است . اين روزنامه هفتگي نخستين روزنامه در نوع خود مي‌باشد، كه در تبريز به زيور طبع آراسته شده است. كسروي اين نشريه را «آبرومندترين» (3) روزنامه و براون آن را نفيس‌ترين روزنامه‌هاي مصور ايران از نقطه‌نظر تصوير و نقاشي دانسته و خط مشي آن را آزاديخواهي و مشروطه‌طلبي كامل نوشته است.(4) اولين شماره آن به تاريخ 6 محرم 1325 ه.ق (29 بهمن 1285 شمسي) طبع و توزيع گرديده و 10 ماه دوام آورده است و آخرين شماره‌اش تاريخ 6 شوال 1325 را بر پيشاني دارد.اغلب محققان ايراني معتقدند كه از اين روزنامه تنها 20 شماره انتشار يافته است تنها ادوارد براون تعداد آنرا 22 نسخه نوشته است.(5)
مجموعه كاملي كه از اين روزنامه در اختيار راقم اين سطور است، داراي 20 شماره مي‌باشد.