عبدالله شایق ؛ مکتوب یئتیشمه‌دی 

عبدالله شایق (۱۸۸۱-۱۹۵۹)

مکتوب یئتیشمه‌دی 

  قیشین دوندوروجو بیر گونو ایدی. سویوق قیلینج کیمی کسیردی. گؤیلر یاسلی آدام‌لار کیمی قارا چارشابا بورونموش، داغلار، چؤللر آغ کفنله اؤرتولموشدو. 

  قربان شئیطان‌بازار آغزیندا، مکتوب یازان همشهریسی موللا فرضعلی‌نین یانیندا اوتورموشدو. سویوقدان اللری و اوزو بوزارمیشدی. بیر الی ایله ییرتیق پالتاری‌نین آچیق یاخاسینی توتاراق: 

  - موللا، منه بیر مکتوب یاز! بیلیرسن کی، هر ایل سنه نه قدر خئییر وئریرم. وطندن گلدیگیم بیر ایل اولماز، آرتیق سنه بئش مکتوب یازدیریرام، - دئدی. 

  موللا فرضعلی سویوقدان دونموش اللرینی اوووشدوردو. اسنه‌یه-اسنه‌یه بیر کاغیذ پارچاسینی دیزی اوستونه آلاراق: 

  - همشهری، نه یازیلاجاق؟ - دئدی. 

  قربان موللا فرضعلی‌یه بیر آز دا یاخینلاشدی. گیزلی بیر سؤز سؤیله‌ییرمیش کیمی پیچیلدایاراق دئدی: 

  - موللا، اوّلجه مندن اوشاق‌لارین آناسینا سالام یاز. یاز کی، آناخانیمین، ممیشین گؤزلریندن منیم عوضیمدن اؤپسون، اونلاردان گؤز-قولاق اولسون. سونرا یاز کی، من ده، شوکور آللاها، ساغ و سالاماتام. غلامرضا ایله سیزه اون بئش مانات گؤندردیم. بایرام قاباغی یئنه گؤندره‌جگم، اوشاق‌لار کورلوق چکمه‌سینلر، اؤزوم ده یازین آخیر آییندا گله‌جگم. 

  موللا فرضعلی قلمی مورکّبه باتیریب یازماغا باشلادی. قربان دئدی: 

  - موللا عمی، یامان آدامین قویوسوندا ایشله ییرم، قویو ایندی اوتوز ساژیندان آشاغی ائنیب، نه قدر یالواریریق کی،  " آی آغا! حاقیمیزی بیر آز آرتیر، چونکی آشاغی‌یا گئتمک چوخ چتیندیر، نفتین، قازین ایگیندن نفسیمیز توتولور " ، ظالیم اوغلو راضی اولمور.  "‌اوّلکی شرطیمیزله قازاجاقسینیز، یوخسا حاقینیزی وئرمه‌یه‌جگم‌" ، - دئییر. موللا، بورادا پول قازانماق چوخ چتیندیر. 

  موللا فرضعلی مکتوبو یازیب بیتیردیکدن سونرا بوکوب ظرفه قویدو و اوزونو قربانا توتوب: - همشعری، ظرفین اوزو کیمین آدینا اولاجاق؟ - دئیه سوروشدو. 

  قربان الی ایله بوینونو اوووشدورا-اوووشدورا: 

  - هه، موللا، یاز کی، قربانین اوشاق‌لاری‌نین آناسینا یئتیشه‌جک. 

  قربان الی ایله قوینونداکی مکتوبو برک توتاراق یئریییردی. او ایندی همشهریسی غلامرضانین منزیلینه گئدیب، هم مکتوبو اونا وئرمک، هم ده دیل‌جاوابی بیر-ایکی سؤز سیفاریش ائتمک ایسته‌ییردی. او، آیاق‌لاری آلتیندا خیشیلدایان قارین اوزرینه بیردن-بیره اوزوقویلو دوشدو، اؤلگون و اوزگون حالدا باشینی قالدیردی. قاباغیندا ایزدیحامی یاریب کئچن فایتون‌لاری، ایستی پالتارلی، شن صیفتلی اینسان‌لاری غضبلی نظرلرله سوزدو. ایختییارسیز اولاراق، سولغون دوداق‌لاریندان بوتون عذاب و غملرینه ترجومان اولان بیر  "‌اوف‌"  اوچدو. اؤزونو دوغرولداراق دوشدویو یئردن قالخدی. تئز الینی قوینونا سوخدو و مکتوبو یانیق اورگی اوزرینه سیخاراق یئریدی. بیر آز سونرا غلامرضانین منزیلینه یئتیشدی. قاپی باغلی ایدی… غمگین و فیکیرلی حالدا گئری دؤندو و یولدا همشهریسی صفدری گؤردو. اونا یاخینلاشاراق احوال سوروشدو. معلوم اولدو کی، غلامرضا شهره گئتمیشدیر. 

  قربان صفدره سؤیله‌دی: 

  - غلامرضا قاییداندا منیم گلدیگیمی اونا دئ، تاپشیر کی، منی گؤرمه‌میش گئتمه‌سین. آماناتیم دا، دیل‌جاوابی سیفاریشیم ده وار. 

  بونو دئییب قربان منزیلینه قاییتدی. 

 ***

- نامردلر، آلچاق‌لار، نه قدر کی قویو درینلشمه‌میشدی، من باش ایدیم، اونلار قویروق. هر طرفه دؤنسم، اونلار دا او سمته سورونوردولر. ایندی کی قویو درینلشیب، منه باش اولماق ایسته‌ییرلر.  "‌قویو درینلشیب، اؤلوم آیاغی وار‌" ، - دئیه هر گون تزه شرط قویورلار.   

  تانری‌وئردی و صفر چکدیکلری تورپاغی بوشالدیب یئنیدن دولو قویویا بوراخدیقدان سونرا تانری‌وئردی: 

  - آی آغا، - دئدی، - بیلیرسن کی، قویونون ایندی چتین واختی‌دیر، اژداها کیمی آغزینی آچیب قربان ایسته‌ییر. 

  صفر تانری وئردی‌نین سؤزونو کسدی: 

  - باخ بو یئرلرین هر گوشه‌سینه آیاق باسسان، هر اوووج تورپاغینا قازما وورسان، ایشچی سومویو گؤررسن، ایشچی فریادی ائشیدرسن. 

  حاجی قولو آیاق‌لارینی یئره چیرپاراق باغیرا-باغیرا: 

  - جانینیز چیخسین، - دئدی، - پول قازانماق آساندیر؟ سیز جانینیزدان کئچیرسینیز، بیز ده اتک‌-اتک پولوموزدان. 

  تانری‌وئردی هیجانلا قیشقیردی: 

  - صفر! صفر! قربان ایپی ترپه‌دیر. 

  صفر و تانری‌وئردی تئز قویونون آغزینا یویوردولر. باشلارینی آشاغی دیکه‌رک باخیرکن، قویو ایچینده پارتلایان قازین گورولتوسوندان دیکسینیب چکیلدیلر. هر ایکیسی هیجانلی بیر سسله:  

  -آللاه اؤزو باغیشلاسین. قربان دا بئله گئتدی، - دئیه فریاد قوپاردیلار.  

  حاجی قولو بیر شئی ائشیتمیرمیش کیمی، قورخا-قورخا قویونون آغزینا گلدی و احتیاطلا قویونون یانینا اوزانیب دیقتله باخدی. بیردن-بیره گؤزلرینده، اوزونده داشقین بیر سئوینج قیغیلجیم‌لاری، دوداق‌لاریندا ممنونیتی آندیران بیر تبسّوم اولدوغو حالدا اوجا سسله:  

  -چئشمه‌نین باشی آچیلدی، یاواش-یاواش نفت قایناییر، - دئدی.  

  تانریوئردی سویوق و لاقئید بیر تؤورله:  

  -حاجی، قربانین مئییتی قویودا قالاجاق؟ - دئیه سوروشدو.  

  بو سؤزدن حاجی قولو شیرین یوخودان اویانمیش کیمی اولدو. گؤز قاپاق‌لاری ایری-ایری آچیلدی. کیسه‌سیندن ایکی ایگیرمی بئشلیک چیخاریب:  

  -کیم بو ایشی گؤرسه، بو اللی مانات اونوندور، - دئدی.  

  تانری‌وئردی قویویا یاخینلاشدی و نفتین قایناییب قالخدیغینی گؤرونجه:  

  -یازیق قربان، سن قبرینی اؤز الینله قازدین، - دئدی.  

  حاجی اللی ماناتی اونلارا وئریب دئدی:  

  -بو اللی مانات سیزین اولسون، بؤلوشون، آنجاق بو ایشی آغزینیزدان قاچیرمایین.  

  صفر سوروشدو:  

  -آغا، بس پالتاری نه اولاجاق؟  

  حاجی الینی اونون چیینینه قویاراق، یاغلی بیر دیل ایله:  

  -اونو دا بورالاردا بیر یئر قازیب باسدیرین، - دئدی.  

  صفرله تانری‌وئردی قربانین پالتارینی ییغیشدیریب گؤتوررکن، آراسیندان یئره بیر مکتوب دوشدو. مکتوبون اوزرینده:  "‌بو مکتوب قربانین اوشاق‌لاری‌نین آناسینا یئتیشه‌جک "  جومله‌سی یازیلمیشدی.  

  صفرله تانری‌وئردی بیر مودّت مکتوبو آجی نظرلرله سوزه‌رک:  " یازیق قربان، مکتوب یئتیشمه‌دی‌"‌- دئیه اینله‌دیلر.   

  صفرله تانری‌وئردی قربانین پالتارینی ییغیشدیریب گؤتوررکن آراسیندان یئره بیر مکتوب دوشدو. مکتوبون اوزرینده:  " بو مکتوب قربانین اوشاق‌لاری‌نین آناسینا یئتیشه‌جک "  جومله‌سی یازیلمیشدی. صفرله تانری‌وئردی بیر مودّت مکتوبو آجی نظرلرله سوزه‌رک:  "‌یازیق قربان، مکتوب یئتیشمه‌دی " ، - دئیه سیزیلدادیلار. 

کؤچورن: عباس ائلچین